ΘΕΜΑ:

Απασχόληση συνταξιούχων. Κοινοποίηση των διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 68 του Ν. 4316/2014 καθώς και του σχετικού εγγράφου του Υπουργείου Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας και παροχή οδηγιών.

Σχετ.: Εγκ. 16/2011, 69/2011, 55/2102, 36/2013, Γ.Ε. Σ78/10/2.6.2014

1. Κοινοποιούμε προς ενημέρωση και εφαρμογή τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 68 του Ν. 4316/2014 (ΦΕΚ 270/Α/24.12.2014) "Ίδρυση παρατηρητηρίου άνοιας, βελτίωση περιγεννητικής φροντίδας, ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Υγείας και άλλες διατάξεις", με τις οποίες τροποποιούνται το τρίτο και το τέταρτο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 σχετικά με την απασχόληση συνταξιούχων.

Επίσης, κοινοποιούμε το με αρ. πρωτ. Φ800007 οικ.2651/66/21.1.2015 έγγραφο του Υπουργείου Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας (ΑΔΑ: ΩΚΠΩΛ-ΑΝΠ), στο οποίο δίδονται σχετικές οδηγίες για την εφαρμογή των κοινοποιούμενων διατάξεων.

2. Επιπλέον, θεωρούμε απαραίτητο να διευκρινιστούν τα ακόλουθα:

Καταρχήν, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε τη διάκριση που προβλέπεται από την παρ. 2 του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 ως προς τα καλυπτόμενα από τις ρυθμίσεις του νόμου αυτού πρόσωπα έναντι εκείνων που εξακολουθούσαν να καταλαμβάνονται από τις διατάξεις του άρθρου 63 του Ν. 2676/99 μέχρι τον χρόνο που καθορίζεται από την ως άνω παρ. 2, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 17 του Ν. 4147/2013 . Η διάκριση αυτή αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα:

Ανατρέχοντας στις επιβαλλόμενες κατά περίπτωση επιπτώσεις στο ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης εξαιτίας της απασχόλησης του συνταξιούχου μετά τη συνταξιοδότηση, επισημαίνουμε τα ακόλουθα:

α) Για τους συνταξιούχους οι οποίοι καταλαμβάνονταν από τις διατάξεις του άρθρου 63 του Ν. 2676/99

Καταρχήν ισχύουν τα αναφερόμενα στην εγκύκλιο 3/2001 καθώς υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 63 του Ν. 2676/99 , η ισχύς των διατάξεων αυτών αρχίζει δύο έτη από τη δημοσίευσή τους (5.1.1999), ήτοι από 5.1.2001.

i. Στην περ. α της παρ. 1 του άρθρου 63 του Ν. 2676/99 ορίζεται ότι "για όσους δεν έχουν συμπληρώσει το 55° έτος της ηλικίας τους αναστέλλεται η καταβολή της σύνταξης".

ii. Σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 63 του Ν. 2676/99 , "για όσους έχουν καταστεί συνταξιούχοι ή έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα μέχρι τη δημοσίευση του νόμου αυτού και έχουν ηλικία μικρότερη των 55 ετών έχει εφαρμογή η διάταξη της περ. β΄ της παρ. i του παρόντος άρθρου". Στην περ. β΄ της παρ. 1 του ως άνω άρθρου προβλέπεται ότι "Μετά τη συμπλήρωση του 55ου έτους το ποσό της σύνταξης ή του αθροίσματος των συντάξεων σε περίπτωση συρροής, που υπερβαίνει τις 250.000 δραχμές μηνιαίως καταβάλλεται μειωμένο κατά 70%. Το ποσό αυτό προσαυξάνεται....εργασία. Ειδικότερο για τους δικαιούχους κατωτάτων ορίων συντάξεων η σύνταξη τους περιορίζεται στο οργανικό ποσό, όπως αυτό προκύπτει από τα ασφαλιστικά δεδομένα, εφόσον δεν έχουν συμπληρώσει οι άνδρες το 65° και οι γυναίκες το 60ό έτος της ηλικίας τους".

Δηλαδή, για όσους είχαν καταστεί συνταξιούχοι ή είχαν Θεμελιώσει συνταξιοδοτικά δικαίωμα μέχρι τη δημοσίευση του νόμου αυτού (5.1.1999) και είχαν ηλικία μικρότερη των 55 ετών η συνέπεια της απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότησή τους δεν ήταν η αναστολή της καταβολής της σύνταξής τους αλλά η μείωση της κατά τα ως άνω προβλεπόμενα, ανάλογα με το εάν καταβαλλόταν οργανικά ποσό ή κατώτατο όριο. Ασφαλώς, για όλους όσοι κατέστησαν συνταξιούχοι ή θεμελίωσαν συνταξιοδοτικό δικαίωμα μετά την 5.1.1999 ισχύει η αναστολή καταβολής της σύνταξης σε ηλικίες κάτω των 55 ετών όσο και οι κατά περίπτωση επιβαλλόμενες μειώσεις του ποσού της σύνταξης ανάλογα με το εάν καταβαλλόταν οργανικό ποσό ή κατώτατο όριο.

β) Για τους συνταξιούχους οι οποίοι καταλαμβάνονται από τις διατάξεις του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 ισχύουν οι οδηγίες της εγκυκλίου 16/2011 σε συνδυασμό με τις οδηγίες της εγκυκλίου 55/2012.

γ) Όπως έχει διευκρινιστεί με το με αρ. πρωτ. Σ78/10/2.6.2014 Γ.Ε., για τους συνταξιούχους του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, οι οποίοι μετά τη συνταξιοδότησή τους απασχολούνται παράλληλα ως μισθωτοί σε εξαρτημένη εργασία και ως ελεύθεροι επαγγελματίες, με ασφάλιση στον οικείο φορέα, θα πρέπει να εφαρμόζονται οι διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 63 του Ν. 2676/1999 , όπως αντικαταστάθηκαν με την παρ. 1 του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 , οι οποίες μέχρι την 31.12.2013 καταλαμβάνουν κατά περίπτωση τους συνταξιούχους σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 .

δ) Για τους συνταξιούχους οι οποίοι εξαιρέθηκαν από το πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 63 του Ν. 2676/1999 , όπως αντικαταστάθηκαν από τις διατάξεις του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010.

Προς διευκόλυνσή σας, υπενθυμίζονται οι κατηγορίες εργαζόμενων συνταξιούχων που εξαιρούνται από τις ρυθμίσεις των άρθρων 63 του Ν. 2676/99 , 16 του Ν. 3863/2010 και 42 παρ. 1 του Ν. 3996/2011 :

ii ) κατά το άρθρο 63 του Ν . 2676/99

• οι χήροι/-ες

• οι αυτοτελώς απασχολούμενοι

• οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ

• οι πολύτεκνοι, των οποίων το ένα τουλάχιστον παιδί είναι ανήλικο ή σπουδάζει σε ανώτερη ή ανώτατη σχολή μέχρι τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας του ή είναι ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία

• οι συνταξιούχοι που λαμβάνουν πολεμική σύνταξη εξ ιδίου δικαιώματος

• οι συνταξιούχοι που λαμβάνουν σύνταξη με ειδικές διατάξεις νόμων (1897/90, 1977/91)

• τα πρόσωπα για τα οποία ισχύουν οι διατάξεις των Κανονισμών ΕΟΚ 1408/71 και 574/72, όπως ισχύουν, καθώς και των διμερών συμβάσεων κοινωνικής ασφάλειας

• κατ΄ ερμηνεία, οι συνταξιούχοι του Δημοσίου, του NAT και των επικουρικών Ταμείων

ii) κατά την περ. 6 της παρ.1 του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010

• οι χήροι/-ες

• οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ

• οι πολύτεκνοι, των οποίων το ένα τουλάχιστον τέκνο είναι ανήλικο ή σπουδάζει σε ανώτερη ή ανώτατη σχολή έως τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας του ή είναι ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία

• τα πρόσωπα για τα οποία ισχύουν οι διατάξεις των Κοινοτικών Κανονισμών και των διμερών συμβάσεων κοινωνικής ασφάλειας

• τα πρόσωπα που συνταξιοδοτήθηκαν με τις διατάξεις του άρθρου 27 παρ. 6-9 του Ν. 3185/2003 (ιπτάμενοι χειριστές καθώς και ιπτάμενοι συνοδοί και φροντιστές της Ολυμπιακής Αεροπορίας και Ολυμπιακής Αεροπλοΐας), μέχρι τη συμπλήρωση του 55 έτους της ηλικίας τους.

iii) κατά το άρθρο 42 παρ . 1 του Ν . 3996/2011

• οι συνταξιοδοτούμενοι με τις διατάξεις του Ν. 612/1977 (τυφλοί ασφαλισμένοι) καθώς και με όλες τις διατάξεις οι οποίες παραπέμπουν σε αυτές (βλ. Γ.Ε. Σ78/10/2.6.2014)

• οι επιδοματούχοι του εξωιδρυματικού επιδόματος ( άρθρου 42 του Ν. 1140/1981 , όπως ισχύει).

Για τις ως άνω εξαιρούμενες κατηγορίες συνταξιούχων όσον αφορά τις νόμιμες επιπτώσεις λόγω της παράλειψης δήλωσης της απασχόλησης τους υπενθυμίζεται ότι ισχύουν οι καταστατικές διατάξεις, δηλαδή τα οριζόμενα στο άρθρο 11 παρ. 3 του Ν. 1976/91 (εγκ. 12 και 56/1992), σύμφωνα με το οποίο n παράλειψη της υποχρέωσης αυτής συνεπάγεται τρίμηνη αναστολή καταβολής της σύνταξης, λαμβάνοντας όμως υπόψη και τις οδηγίες της εγκυκλίου 246/67 (σχετ. το με αρ. πρωτ. Σ78/10/2.6.2014 Γ.Ε.). Υπενθυμίζεται ότι εξακολουθούν να εφαρμόζονται οι καταστατικές διατάξεις του εδ. γ΄ της παρ. 7 του άρθρου 29 του ΑΝ 1846/51 , όπως ισχύουν μετά την αντικατάστασή τους από τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 70 του Ν. 2084/92 , για τις ως άνω εξαιρούμενες κατηγορίες, δηλαδή ότι αναστέλλεται η καταβολή της σύνταξης εφόσον ο συνταξιούχος κερδίζει από εξαρτημένη εργασία κατά μήνα μεικτό ποσό μεγαλύτερο από το εκάστοτε ισχύον 50πλάσιο του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη (1678,50 €- βλ. Γ.Ε. Σ78/10/2.6.2014).

Εφιστούμε ιδιαίτερα την προσοχή σας στο γεγονός ότι οι ρυθμίσεις των κοινοποιούμενων διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 68 του Ν. 4316/2014 δεν καταλαμβάνουν τις ως άνω εξαιρούμενες κατηγορίες, επειδή αναφέρονται αποκλειστικά σε εκείνους οι οποίοι υπάγονταν στις διατάξεις του άρθρου 63 του Ν. 2676/1999 όπως αντικαταστάθηκε από τις διατάξεις του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 . Επομένως, σε περίπτωση παράλειψης της υποχρέωσης εργαζόμενου συνταξιούχου, ο οποίος εμπίπτει στις καταστατικές διατάξεις, να δηλώσει την απασχόληση του, η προβλεπόμενη ποινή της επί τρίμηνο αναστολής καταβολής της σύνταξης του δεν επιβαρύνεται με ετήσιο επιτόκιο 4,56% ούτε μετριάζεται με τη μεταβατική ρύθμιση του δευτέρου εδαφίου της παρ. 3 του άρθρου 68 του Ν. 4316/2014 (δηλαδή με τη μείωση του καταλογιστέου ποσού κατά 50% για δηλώσεις που υπήρχε υποχρέωση υποβολής μέχρι τις 24.12.2014).

Τέλος, επισημαίνεται ότι οι επιδοματούχοι του εξωιδρυματικού επιδόματος ως εξαιρούμενη κατηγορία κατά το άρθρο 42 παρ. 1 του Ν. 3996/2011 δεν καταλαμβάνονται από τις καταστατικές διατάξεις διότι ουδέποτε υπήχθησαν σε αυτές και, συνεπώς, δεν οφείλουν να δηλώσουν την εργασία τους στην υπηρεσία πληρωμών συντάξεων.

ε) Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 παρ. 3. α. «Οι διατάξεις του άρθρου αυτού έχουν ανάλογη εφαρμογή και για όσους συνταξιοδοτούνται με βάση τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικών και Στρατιωτικών Συντάξεων, που εργάζονται εκτός του ευρύτερου δημόσιου τομέα όπως αυτός έχει οριοθετηθεί με τις διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 1 του Ν. 1256/1982 (ΦΕΚ 65 Α΄) ή αυτοαπασχολούνται. Οι διατάξεις της παραγράφου 14 του άρθρου 8 του Ν. 2592/1998 (ΦΕΚ 57 Α΄), καθώς και των παραγράφων 1 έως 7 του άρθρου 58 του Π.Δ. 169/2007 , εξακολουθούν να ισχύουν, β. Οι συνταξιούχοι της προηγούμενης περίπτωσης, υποχρεούνται, πριν αναλάβουν εργασία ή αυτοαπασχοληθούν, να δηλώσουν τούτο στην Υπηρεσία Συντάξεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Παράλειψη της δηλώσεως συνεπάγεται καταλογισμό σε βάρος του συνταξιούχου του ποσού των συντάξεων που έλαβε κατά το χρονικό διάστημα της εργασίας του ή κατά το διάστημα που αυτοαπασχολείτο, και πρόστιμο επί του καταλογισθέντος ποσού ίσο με το νόμιμο τόκο υπερημερίας.

Η εν λόγω διάταξη ισχύει από 15.7.2010. Επομένως, οι συνταξιούχοι του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ οι οποίοι εμπίπτουν στις διατάξεις της παραγράφου 14 του άρθρου 8 του Ν. 2592/1998 (επειδή συνταξιοδοτήθηκαν ως ασφαλισμένοι κατά το μεγαλύτερο διάστημα του ασφαλιστικού τους βίου στο δημόσιο ή ευρύτερο δημόσιο τομέα και συνέχισαν να εργάζονται μετά τη συνταξιοδότησή τους στους ως άνω τομείς), από 15.7.2010 υποχρεούνται πριν αναλάβουν εργασία να ενημερώσουν την αρμόδια υπηρεσία πληρωμών συντάξεων (η γραμματική διατύπωση περί του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους αφορά τους συνταξιοδοτούμενους από το ΓΑΚ), επί ποινή καταλογισμού σε βάρος τους του ποσού των συντάξεων που έλαβαν κατά το χρονικό διάστημα της εργασίας τους ή κατά το διάστημα που αυτοαπασχολούνταν, με πρόστιμο επί του καταλογισθέντος ποσού ίσο υε το νόμιμο τόκο υπερημερίας.

Όπως μας ενημέρωσε η Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών, για τον υπολογισμό του τόκου υπερημερίας ισχύουν τα επιτόκια αναφοράς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (εμφανίζονται σε συνημμένο πίνακα) σε συνδυασμό με τον ακόλουθο τύπο:

Η ως άνω κατηγορία συνταξιούχων δεν καταλαμβάνεται από τις ρυθμίσεις των διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 68 του Ν. 4316/2014 και, επομένως, η παρ. 3α του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 ισχύει ως έχει. Επίσης, ισχύουν τα προβλεπόμενα περί μείωσης του ποσού της σύνταξης κατά 70%

στ) Συνταξιούχοι λόγω αναπηρίας

Σχετικά με τα ισχύοντα για την κατηγορία των συνταξιούχων λόγω αναπηρίας, θα επανέλθουμε με νεότερο έγγραφο.

3. Συμπεράσματα

Από τις κοινοποιούμενες διατάξεις, το έγγραφο του Υπουργείου και τα προεκτεθέντα συνάγεται ότι από 24.12.2014 και εξής η ποινή που ισχύει σε περίπτωση παράλειψης δήλωσης της απασχόλησης εκ μέρους του συνταξιούχου που καταλαμβάνεται από τις διατάξεις αυτές είναι ο καταλογισμός του ποσού που υπολογίζεται με βάση την κατά περίπτωση εφαρμοζόμενη επίπτωση της εργασίας στο ποσό της σύνταξης, όπως κατά τα ανωτέρω αναλύεται διεξοδικά, επιβαρυνόμενο με ετήσιο επιτόκιο 4,56%. Το ποσό αυτό είναι επιτρεπτό να συμψηφίζεται με τις μηνιαίες συντάξεις που καταβάλλονται στο δικαιούχο και μέχρι το 1/4 αυτών. Αυτονόητα δε, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες πρακτικά δεν επιβάλλεται περιορισμός στο ποσό της σύνταξης η παράλειψη της δήλωσης απασχόλησης δεν έχει καμία επίδραση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν οφείλει να δηλώσει την απασχόλησή του.

Επίσης, προβλέπεται μείωση κατά 50% του κατά τα ανωτέρω καταλογιστέου ποσού στις περιπτώσεις που η υποχρέωση υποβολής δήλωσης του εργαζόμενου συνταξιούχου ανάγεται μέχρι τη δημοσίευση του νόμου (24.12.2014), δηλαδή μέχρι και τις 23.12.2014. Λαμβάνοντας υπόψη δε τη γραμματική διατύπωση της παρ. 5 του άρθρου 63 του Ν. 2676/99 και της παρ. 5 του άρθρου 16 του Ν. 3863/2010 , σύμφωνα με την οποία οι συνταξιούχοι υποχρεούνται να δηλώσουν την εργασία ή την αυτοαπασχόλησή τους στο φορέα από τον οποίο συνταξιοδοτούνται πριν από την έναρξη της δραστηριότητας αυτής, η ρύθμιση περί μείωσης του καταλογιστέου ποσού κατά 50% καταλαμβάνει τους συνταξιούχους οι οποίοι είχαν αναλάβει εργασία μέχρι τις 24.12.2014, την οποία δεν είχαν δηλώσει μέχρι την προηγουμένη, δηλαδή -το αργότερο- μέχρι τις 23.12.2014.